Ülkeler arasındaki gerilimin artması ve her geçen gün daha da dijitalleşen dünyamız sebebiyle radyasyon kavramı uzun bir aradan sonra yeniden gündemimize girdi. Tüm maddelerin doğası gereği yapabildiği bir ışıma olan radyasyon, bazı durumlarda tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Peki radyasyonun zararlı etkileri nelerdir? Radyasyondan korunmak için neler yapılabilir? Radyasyon hakkında tüm bilgileri sizin için derledik.
Radyasyonun Zararlı Etkileri Nelerdir?
Radyasyonun zararları hakkında konuşmadan önce isterseniz tanımını yapalım… Radyasyon, uzayda yayılan herhangi bir elektromanyetik ışını meydana getiren unsurların tamamıdır. Yani teknik olarak tüm maddeler radyasyon yayabilir. Halihazırda Büyük Patlama’dan geriye kalan radyasyon, radyo dalgaları ve internet sinyalleri vücudumuzun içinden geçmektedir.
Radyasyon temelde iyonlaştırıcı ve iyonlaştırıcı olmayan radyasyonlar olarak ikiye ayrılır. Kütleli parçacıkların etrafa saçıldığı iyonize radyasyon türü, insanlara zarar verebilir. Radyoaktif maddelerden saçılan parçacıklar, insanların hücrelerine ve özellikle DNA’larına ulaştığında orada bulunan bazı atomları etkileyerek mutasyonlara sebep olur. Bu mutasyonlar sonucunda kanser başta olmak üzere birçok hastalığa ve kusura rastlanabilir. Aynı zamanda radyasyon, üreme hücrelerine zarar verdiği takdirde gelecek nesilde engelli doğumlarına neden olabilir.
Teknik olarak radyasyon, eğer çok yüksek miktarda maruz kalınmadıysa insanları anında öldürmez. Genellikle vücudumuzdaki hücrelerin bölünümü sırasında zararlı mutasyona sahip hücrelerin sayısının artması veya doğum yoluyla mutasyonun taşınması, radyasyonun zararları söz konusu olduğunda en sık rastlanan vakadır.
Çernobil Faciası sebebiyle ülkemizin de yakından tecrübe ettiği radyasyon, hemen kendisini göstermese de uzun yıllar sonucunda maruz kalan bölge insanı ve doğasında geri döndürülemez sonuçlara yol açmıştır. Radyasyon, genellikle kanser ile ilişkilendirilir. Çünkü kanserli hücreler, mutasyon sonucu en hızlı yayılan hücreler olmaları sebebiyle kısa sürede yüksek sayılara ulaşarak hastanın yaşamını zorlaştırabilir. Yapılan birçok çalışmaya göre Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerde Çernobil Faciası sonrası kanser oranlarında kayda değer artışlar gözlemlenmiştir.
Radyasyon Zehirlenmesi Belirtileri
Gündelik yaşamımızda maruz kaldığımız radyasyon, radyasyon zehirlenmesine sebep olacak düzeyde değildir. Fakat hastanelerin tomografi gibi bölümlerinde çalışan, düzenli olarak radyasyon tedavisi gören ve nükleer santrallerde çalışan kişilerde radyasyon zehirlenmesi görülebilir. Radyasyon zehirlenmesi, ortamdaki radyoaktiviteye bağlı olduğu gibi kişinin ortamda geçirdiği süreyle de alakalıdır.
En çok görülen radyasyon zehirlenmesi belirtileri şu şekilde sıralanır:
- Mide bulantısı
- Kusma
- İştahsızlık
- Halsizlik
- Enfeksiyon
- Kanama
- Dehidrasyon ve şaşkınlık hali
Radyasyon Etkilerinden Korunmak İçin Beslenme Önemli Midir?
Elektromanyetik radyasyona günün her anı sürekli maruz kalırız. Ne yazık ki tamamen dijitalleşen ve her yanı radyo dalgalarıyla dolan dünyamızda radyasyondan kesin olarak kaçmak mümkün değildir. Fakat yapılan bazı araştırmalara göre radyasyondan korunmak için beslenme devreye girebilir.
Radyasyondan koruyan besinler listelerinde tanıtılan ürünler, genellikle bilimsel yöntemlerle incelenmemiş olmaları sebebiyle güvenilir değildir. Ancak yapılan araştırmalar neticesinde yeşil çayın radyasyona karşı gözle görülür bir koruyuculuğa sahip olduğu saptanmıştır.
Normal bir hayat yaşayan kişilerin radyasyondan kaçınmak için beslenme tarzını değiştirmesine gerek yoktur. Radyasyonun zararlarından korunmak isteyen kişiler, genellikle radyasyon terapisi alan kanser hastalarıdır. Bu hastalar diğer insanlara göre çok daha fazla radyasyona maruz kalmaları sebebiyle çeşitli besinler tüketerek vücutlarını zinde tutmalıdır. Beslenme, radyasyon terapisinin vücutta yarattığı yıkıcı etkilere karşı güçlü bir savunma mekanizması olsa da direkt olarak radyasyonla savaşmaz, vücudunun bağışıklık sistemini güçlendirmek üzere yapılır.
Bunun dışında son bilimsel bulgular ışığında radyasyon etkilerinden korunmak için yenebilecek besinler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Yeşil Çay
- Ispanak
- Brokoli
Not: Diyetinizi oluşturmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız!
Evlerimizdeki Teknolojik Cihazların Yaydığı Radyasyon Tehlikeli Midir?
Daha önce de bahsettiğimiz gibi evlerimizde bulunan birçok cihaz, göremediğimiz elektromanyetik dalgalar yoluyla radyasyon yayar. Bunun dışında Büyük Patlama’dan artakalan radyasyon da her an içimizden geçer. Radyasyonla ilgili genellikle atlanan bir gerçek, maruz kalma süresinin önemlidir.
Örneğin 2010 yılında Çernobil Nükleer Santrali yakınında bir saat geçirmek, 6 mSv radyasyona maruz kalmanıza sebebiyet verir. Göğüs tomografisi çektirdiğinizde ise 7 mSv değerinde radyasyona maruz kalırsınız. Fakat Çernobil yakınında çok daha uzun süreler bulunmak, radyasyon zehirlenmesine neden olabilir.
Not: Fotoğraf DALL-E 2 ile üretilmiştir. Gerçek bir cihazı yansıtmaz.
Gündelik cihazların bulunduğu bir evde Geiger Sayacı ile yapılan ölçümler sonucunda 30-46 CPM arasında değerler alınır. CPM, dakikada ölçülen ışıma miktarı anlamına gelir.
Geiger Sayacı; alfa, beta ve gamma ışınlarını tespit eder. Örneğin radyoaktif bir taş olan Uranimit, Geiger Sayacı’na yaklaştırıldığı takdirde 1400 CPM’e kadar değerler okunabilir. Radyasyon, teknik olarak elektromanyetik dalga ve ters kare prensibine göre yayıldığı için kaynağın nesneden uzaklığına göre maruz kalınan ışıma miktarı kayda değer oranda düşer. 1 CPM saatte 0.006 mikroSievert’e karşılık gelir. Bu değerler iyonize radyasyon yapan maddeler için kullanılır.
Uzun süreli maruz kalındığı takdirde 100 miliSievert’in kanser riskini artırdığı, 5000 miliSievert’in kalıcı hasarlar bırakabildiği ve 10000 miliSievert’in birkaç hafta içinde kesin ölüme sebep olduğu bilinmektedir. Eğer bir karşılaştırma yapmak gerekirse akciğer filmi çektirmek, 20 mikroSievert almanıza sebep olur. Yani kanser riskinizin artacağı 100 miliSievert seviyesine ulaşmak için yıl içerisinde en az 5.000 kere akciğer filmi çektirmeniz gerekir. Bunun dışında vücudumuzda bulunan Potasyon-40 izotopu sebebiyle insanlar sürekli olarak içsel radyasyon yayar. Örneğin bu nedenle birinin yanında uyumak, 0,05 mikroSievert almanıza sebep olur.
İyonize radyasyon kapsamına giren ışımalar, Geiger Sayacı ile ölçülür. Fakat gündelik hayatımızda genellikle iyonize radyasyona maruz kalmayız. Elektromanyetik dalgalar kaynaklı radyasyon; telefonlar, baz istasyonları, bilgisayarlar, radyo kuleleri ve WiFi dağıtıcılar gibi kaynaklardan yayılır. Teknik olarak bu kaynaklardan yayılan radyasyonların sizde kalıcı zararlar bırakması mümkün değildir.
Yalnızca telefon gibi vücudumuza yakın şekilde kullandığımız radyasyon kaynaklarının uzun süreli maruz kalma sebebiyle doku hasarına sebebiyet verebileceği saptanmıştır. Eğer telefonunuzu günde 10 saat kulağınıza dayayarak kullanıp bir de uzun süreler boyunca bu alışkanlığı devam ettirmiyorsanız büyük ihtimalle radyasyonun size hiçbir zararı olmayacaktır.
Radyasyondan Uzak Bir Yaşantı Sürdürebilmek İçin Öneriler
Radyasyondan kaçmak mümkün değildir. Fakat maruz kalınan radyasyon miktarını azaltmak için uygulayabileceğiniz bazı adımlar bulunur. Bunların en başında telefon gibi radyasyon kaynaklarının kullanımını azaltmak, çok fazla elektrikli aletin bulunduğu ortamlardan uzakta durmak ve hastanelerin radyasyonla ilgili bölümlerinden kaçınmak gerekir. Bunun dışında radyasyondan korunmak için yapılabilecek en iyi şeylerden biri şehirlerden uzaklaşmaktır.
Referanslar:
Kapak Fotoğrafı: Vladyslav Cherkasenko
