Finlandiya eğitim sisteminin çokça duyulduğu yıllarda, Helsinki ´de iki okul ziyaret etmiştim. Okul müdürleri ile soru cevap şeklinde sohbet etmiştik. Özel Eğitimli çocuklar ile ilgili olan sohbette, aklımda kalan en çarpıcı konuşmayı özetlemek istiyorum…
Finli öğretmenlerin uzun yıllardır öğrencilerine uyguladıkları en temel yöntem “Çğrenci bir alanda öğrenmeyi gerçekleştiremiyorsa o halde hangi alanda daha güçlü onu bulalım ve o alanı destekleyelim.” yaklaşımıymış. 2017-2018 yılı ile birlikte bu kuralı değiştirmişler. “Öğrenci bir alanda öğrenmeyi gerçekleştiremiyorsa o halde başka hangi yöntemleri kullanıp öğrenmesini sağlayabiliriz?” sistemine geçmişler…
Böyle bir bakış açısını destekliyorum, çünkü her çocuğun öğrenme şekli farklıdır.
Otizm teşhisi almış bireylerin en çok zorlandıkları konu iletişim ve sosyalleşme becerileridir. Bunun nedenlerinin başında, dil ve konuşma becerilerinde gecikmeler olması gelir. Bunu takiben hem kendi duygularını hem de karşısındaki kişinin duygularını anlamada zorluk yaşamaları gelir. Bu tür gecikmeler, otizmli bireylerin arkadaşlık kurma ve etkileşimde bulunma becerilerinde, kısacası sosyal çevrede kabul edimesinini zorlaştırmaktadır.
Konuşma becerisinin gecikmesi veya dil bozukluğu gibi durumlarda, en sık rastladığımız durum agresif davranışlardır.
Kendilerini ifade edemedikleri ve duygularını regüle edemedikleri için;
- vurma,
- itme,
- kendini veya başkasını ısırma,
- başını yere vurma gibi saldırgan davranışlar sergileyebilirler.
Bunun tam tersi durumlarda, yani bir çocugun otizmli bir bireyle iletişime geçtiği zamanlarda otizmli bireyin yanıt verememesi veya sadece başını sallayıp göz temasında bulunamaması da sosyal becerilerini geliştirmelerinde bir engel oluşturuyor.
Peki, bu durumda, özel gereksinimli bireyler, sosyal becerilerini geliştirmeyi nasıl öğrenecekler?
En yaygın olan yöntem ABA (applied behavior analysis) terapisi… ABA yönteminde yetersiz olduğu düşünülen becerileri kazanma üzerine birebirde çalışmalar yapılır. Baska bir alternatif, çocuk erken yaşlardaysa sınıfta, yanında bir gölge öğretmenin yardım ve desteği ile sosyal becerilerini geliştirebilir.
Ya da Floortime yöntemiyle çocuğun dil gelişimini destekleyerek ilgi alanını yakından öğrenip sosyalleşmesini sağlayabilirsiniz. Yazının başında belirttiğim gibi her çocuk farklıdır. Dolayısıyla bir çocukta uygulayıp başarı sağladığınız yöntem, bir başka çocukta işe yaramayabilir. Deneyerek ilerlemeniz gerekmektedir.
Terapistlerin yanı sıra ebeveynlerin evde çocuklara uygulayabileceği birkaç yöntemden bahsedelim.
- Birlikte oyun oynama: Topa vurma oyunu oynayabilirsiniz. Kuralı belirlersiniz. (“Önce ben topa vuracağım, sonra sen. Sırayla topa vuracağız.” gibi). Kutu oyunları oynayabilirsiniz. (Şakacı korsan, Connect4, jenga gibi) Birlikte oyun oynamak, oyunun kurallarının önemini, sırasını bekleyerek oyunu oynamayı öğretir.
- Sosyal hikayeler: 1991 yılında Carol Gray tarafından gelistirilmiştir. Resimlerden faydalanarak oluşturulan öyküler anlamına gelir. En çok tercih ettiğim, sosyal hikayaler oluşturarak eğitimde ilerlediğim yöntemdir.
- Evcil hayvan beslemek: 2012 yılında yapılan bir araştırmada Otizm Araştırma Enstitüsüne göre, evcil hayvan sahibi olan çocukların, olmayanlara kıyasla sosyal becerilerinin daha iyi geliştiği gözlemlenmiş. (autismparentingmagazine.org)
Özellikle kedilerin, sakinleştirici ve sevecen doğaları, otizm teşhisi alan bireylere iyi geliyor. Duyusal olarak rahatlıyorlar; tüylerinin yumuşaklığı, çıkardıkları mırlamalar ve ritmik hareketler…
Kediye bakmak sorumluluğu, otizmli bireylerin empati geliştirmelerine yardımcı oluyor. Kediyi okşamak, beslemek, veya oynamak çocuğu sosyal açıdan destekliyor. Kısacası, evcil hayvan ile kurulan ilişki, başkalarıyla sosyal iletişime geçmenin zeminini hazırlıyor.
O zaman benim önerim; önce ailece bir alerji testine gidin, ardından da hayvan barınaklarına..
Sağlık ve keyifle…
otiz
Kapak Fotoğrafı: Unsplash | Caroline Hernandez
