Sürdürülebilir modanın destekçilerinden olan ileri dönüşüm (upcycling) kavramı, gerektirdiği yaratıcılık süreci ve moda dünyasında yarattığı rekabet ile adından her zamankinden daha fazla söz ettiriyor. Peki, modada ileri dönüşüm nedir ve hangi markalar bunu destekliyor?
İleri Dönüşüm (Upcycling) Nedir?
İleri dönüşüm kavramı, kullanılmış ürünlerin üretim amaçlarından farklı bir amaca hizmet etmesi için yenilenmesi anlamına gelir. İleri dönüşüm, aynı zamanda günümüzde her geçen gün önemini arttıran döngüsel ekonominin de önemli bileşenlerinden biridir.
Atık gözüyle bakılan malzemelerin dönüştürülerek kullanılması, yeni üretimlere neden olmaması sayesinde sürdürülebilir bir seçenektir. Bu sayede enerji kullanımı ve ham madde tüketimi kontrol altına alınırken hava kirliliği, su kirliliği ve CO2 emisyonları azaltılmış olur.
İleri dönüşümü anlamanın bir diğer yolu ise onu geri dönüşümden ayırmaktır. Her ne kadar geri dönüşüm ile de sürdürülebilirlik amaçlanıyor olsa da bu iki kavram birbirinden ayrılır.
Geri dönüşüm, eski ürünlerin yeniden üretime döndürülmesidir ve bunun sonucunda daha düşük kaliteli bir versiyon yaratılmış olur. Ancak ileri dönüşümde amaç eski ürünün yenilenmesi ile ya da kullanım alanının değiştirilmesi ile onun daha kaliteli, daha ‘’up’’ bir versiyonunun yaratılmasıdır.
Modada İleri Dönüşüm
İleri dönüşüm sürecinde yer alan ‘’yaratıcılık’’ kavramı, en çok moda alanında önem kazanıyor. Modada ileri dönüşüm, modası geçmiş veya eskimiş parçaların atılması yerine yeniden kullanıma kazandırılması anlamına gelir.
İleri dönüşüm kavramı, modada teknik veya tasarım dönüşümü olarak iki şekilde karşımıza çıkar. Ham maddede bir değişiklik meydana geliyorsa teknik dönüşüm, üründe hiçbir değişim yapılmadan yalnızca kullanım şekli değiştiriliyorsa tasarım dönüşümü söz konusudur.
Re-thinking (yeniden düşünme) ve re-designing (yeniden tasarlama) aşamalarını içerdiğinden sürdürülebilir modanın en çok yaratıcılık içeren ve en zorlayıcı noktalarından biridir. Bunun yanında tasarımlardaki farklılığın dikkat çekmesi ve tasarımcılar arasında sıkı bir rekabet yaratması sayesinde son yıllarda moda pazarlamasının da gözdesi haline gelmiştir.
Deadstock Kavramı
Hızlı moda sektörü, sürdürülebilir modanın tam karşısında duruyor. İleri dönüşüm ise hızlı modanın sonuçlarından olan ‘’deadstock’’ kavramına da çözüm oluyor.
Deadstock (ölü stok), üretilmiş ama var olan bir defo sebebiyle satışa çıkmamış ya da üretim aşaması sorunsuz bir şekilde tamamlanmış ama satılamamış elde kalan stok anlamına geliyor. Deadstock değerlendirmesi yaparken bu ürünleri ikinci el ürünlerin ‘’yeniden kullanımından’’ ayırmak gerekiyor çünkü bu ürünler daha önce hiç depodan çıkmamış oluyor.
Özellikle hızlı moda markalarının yıllık yaptığı üretim miktarı dikkate alındığında sahip oldukları deadstock miktarı da göz korkutucu. Çünkü harcanan kaynaklara karşılık toplumun hiçbir ihtiyacı karşılanmamış oluyor. İleri dönüşüm sayesinde ise deadstock’lar, tasarımcıların radarına girerek farklı tasarımların ilham kaynağı ve ham maddesi olmayı başarıyor.
Markalar İleri Dönüşüme Destek Veriyor mu?
Modada ileri dönüşüm, son yıllarda dünyaca ünlü markalardan yerel tasarımcılara kadar birçok üreticinin ilk tercihleri arasında.
Prada’nın oldukça ses getiren koleksiyonu Re-Nylon, hem geri dönüşüm hem ileri dönüşüm kavramlarını içeriyor. Ünlü marka Miu Miu’nun Upcycled isimli koleksiyonu, adından da anlaşılacağı üzere tamamen ileri dönüştürülmüş ürünlerden oluşuyor.
Bunun yanında Eileen Fisher, ileri dönüşümün öncüsü olarak anılıyor. Yaklaşık 10 yıldır, müdavimi olan müşterilerinden eski tasarımlarını isteyen marka, onları mağazalarının duvarlarını ve vitrinlerini süslemek için kullanıyor.
Tasarımlarını ünlü isimlerin üzerinde gördüğümüz Bode isimli marka ise bu tasarımlarda antika kumaşlardan, Viktorya döneminden kalma çarşaflardan ya da tahıl çuvallarından faydalanıyor.
Son olarak ise Conner Ives ve Reformation markası koleksiyonlarında yalnızca kurtarılan deadstocklardan ve ileri dönüştürülmüş giysilerden oluşan tasarımlara yer veriyor.
Referanslar:
Kapak Görseli Unsplash | Noah Buscher
