Ünlü Fransız markası Hermes’in Birkin çantası ile moda sektöründe uyandırdığı yankı, kendisine hukuk dünyasında da yer bulmuştu. Günümüzde statü göstergesi haline gelen Birkin’in bir çantadan daha fazlası olması ve ihlallere karşı verilen mücadele sonrası tasarım olarak tescil edilmesi hukuk dünyası için oldukça kritik bir yere sahip.
Sadece Bir Çanta Değil – Birkin’in Hikayesi
Fotoğraf: @hermes
Bu yazının konusunu oluşturan tescil davasından bahsetmeden önce ünlü Fransız markası Hermes’in neredeyse kendi adını geride bırakacak kadar ünlenen tasarımı Birkin’in hikayesinden bahsetmek istiyoruz.
Hikaye, 1981’de ünlü moda ikonu Jane Birkin’in Paris’ten Londra’ya yaptığı yolculuk ile başlıyor. Jane Birkin, yolculukta Hermes’in üst düzey yöneticilerinden Jean Louis Dumas ile tanışıyor ve Birkin efsanesinin temelleri o yolculukta atılıyor.
1984 yılında siyah deriden ilk Birkin çantanın üretimi yapılıyor. İlk üretimden beri insanlar Birkin’lere sahip olmak için binlerce doları gözden çıkarıyor. Günümüzde ise Birkin’lere sahip olmak için sadece bu da yeterli olmuyor. Bir Birkin almak istediğinizde bekleme listesine alınıyorsunuz ve bu da neredeyse iki sene listede olacağınız anlamına geliyor. Bunun sebebi tabii ki bu ürünlerin çok büyük bir işçilik gerektirmesi. Neredeyse tamamen el emeği olan bu çantaları yapan ustaların öncesinde iki yıllık bir eğitimden geçmesi gerekiyor.
Bir Tasarım Olarak Birkin
Fotoğraf: Olena Kamenestka
Hermes’in Birkin modeli ile moda dünyasında uyandırdığı yankı, kendisine hukuk dünyasında da yer buldu. Ünlü Fransız markanın yöneticileri birçok ülkede uzun süre hukuk mücadelesi verdi. Amaçları ikonikleşen tasarımlarını ihlallere karşı korumaktı. Bunu da tabii ki tasarımlarını tescil ettirerek yaptılar. Ancak bu tescil süreci çok da kolay olmadı.
Bir Birkin’e sahip olmanın statü göstergesi olduğu bir gerçek. Hal böyle olunca yıllarca bekleme listesinde kalmak istemeyenler ya da binlerce doları veremeyecek olanlar başka yollar aradılar. Birkin’in tasarımına benzer çanta modellerine duyulan ilgi, diğer çanta üreticilerini benzer modeller üretmeye itti ya da birebir kopya ürünler yasal olmayarak üretildi. Bunun sonucunda Hermes, hem kazanç kaybına uğradı hem de Birkin modelinin ‘’ulaşılamaz’’ olması sarsılmış oldu. Ünlü marka tasarımını tescil ettirerek kendisine tanınan hukuki korumadan faydalanmak istedi.
Tasarım Kavramı ve Koruma Kapsamı
Fotoğraf: Chi Loktsang
Tasarım, kısaca bir ürünün estetik özelliklerinin bütünü olarak tanımlanabilir. İlgili ürünün kendisi, bir parçası veya üzerindeki bir işleme dahi tasarım tescili ile hukuki korumadan faydalanır. Tasarım iki boyutlu bir çizim ya da üç boyutlu bir model olabilir. Bir tasarım hem marka boyutundan doğan hem de telif hakkından doğan korumadan faydalanabilir. Her bir tescil kendi başına ayrı bir koruma sağlar. Aynı zamanda ortaya konulan bir ürünün tasarım olarak nitelendirilebilmesi için kendisinden öncekilerden farklı olması ve ayırt edici bir niteliğe sahip olması aranan başlıca özelliklerdir.
Hermes’in Kelly ve Birkin adlı modelleri, tescil ettirilerek hukuki korumadan faydalanan markanın iki ayrı tasarımı. Birçok tasarımın tescil edilmiş olmalarına rağmen taklitlerinin üretilmesinin önüne geçilememesi moda sektöründeki önemli sorunlardan biri olarak karşımıza çıkıyor. Aynı zamanda sektörde çoğunlukla karşılaşılan tescil talebi redlerine bakıldığında Hermes’in bu tescil davalarını kazanması oldukça büyük bir zafer. Kaldı ki tasarımların geleneksel olmayan marka türlerinden üç boyutlu model kapsamında tescil edilmiş olmaları da ayrıca önem arz ediyor. Hermes bu tescil sürecinde aynı zamanda sahte ürün üreten ve satan yerlere de çeşitli davalar açarak hukuki mücadelesini sürdürüyor.
Tescil davası sonucunda artık ilgili tasarımlar ABD Marka ve Patent Kurumu tarafından tanınan tasarımlar olmakla birlikte aynı zamanda ülkemizde de Türk Patent Kurumu tarafından tescil koruması kapsamına alındı. Bu kapsamda Hermes’in verdiği bu hukuk mücadelesi aynı zamanda bir tasarımın farklı tescillerle ve farklı hukuk sistemleri tarafından tanınması açısından önem arz eden bir dava olarak akıllarda yer ediniyor.
Referanslar:
Kapak görseli: hermes.com
