2023 yazı, gelmiş geçmiş en sıcak yazlardan biri olarak tarihe adını yazdırdı. Yaşadığımız iklim krizinin en büyük kaynağı hiç şüphesiz ki küresel ısıtma. Peki, durum her geçen gün kötüye doğru giderken devletler küresel ısıtmayı engellemek adına ne tür vaatlerde bulunuyor? Sizin için ülkelerin karbon sıfır hedeflerini derledik…
Karbon Sıfır Hedefleri Nedir?
Karbon sıfır, ülkelerin veya şirketlerin yıllık olarak atmosfere saldıkları karbon emisyonunu çeşitli yeşil enerji projeleri, karbon toplama üniteleri ve karbon kredisi yollarıyla telafi etmelerine verilen isimdir. Karbon sıfır, sanılanın aksine karbon salımının tamamen ortadan kaldırılması anlamına gelmez. Ancak atmosfere salınan karbonun çeşitli yollar aracılığıyla uzaklaştırılması, sonuç olarak ülkelerin veya şirketlerin toplamda sıfır karbon salımına ulaşmasına yardımcı olur.
Bu bağlamda son yıllarda artan duyarlılık ve Dünya için kritik eşik olarak belirlenen 1.5 dereceye yaklaşılması, şirketleri ve ülkeleri bu konuda vaatlerde bulunmaya itti. Buna göre kimi ülkeler 2030, kimileri ise 2050 yılına kadar karbon sıfır olma hedefi belirlediklerini açıkladı.
Ülkeler söz konusu olduğunda karbon sıfır kavramı, dört farklı başlık altında inceleniyor:
- Yasalaştırma: Karbon sıfır hedefi için ülkelerin verebileceği en büyük vaat yasalaştırma statüsü. Buna göre dünya üzerindeki toplamda 27 ülke karbon sıfır olma hedeflerini yasa çerçevesinde belirledi. Böylece bu hedefler, ülkeler için bağlayıcı ve hukuki bir nitelik kazandı.
- Devlet Politikası: Hedeflerin listelenmesinde kullanılan bir diğer kavram ise devlet politikası. Bu kavram, ilgili ülkelerin karbon sıfır hedeflerini hükümet veya devlet programlarına dahil ettiklerini, bu konuda çalışmalara başladıklarını ancak henüz yasalaştırmadıklarını ifade ediyor. Şu anda aralarında Türkiye’nin de yer aldığı toplamda 51 ülke devlet politikası belirleme aşamasında yer alıyor.
- Taahhüt/Beyan: Taahhüt aşaması, devletlerin karbon sıfır olma yolunda attıkları ilk adım olarak görülüyor. Bu aşamada devletler genellikle yalnızca kağıt üzerinde karbon sıfır hedeflerini belirlese de bu konuda bağlayıcı çalışmalara yer vermiyor.
- Öneri/Tartışma: Karbon sıfır hedeflerinin henüz yeterince konuşulmadığı veya öneri aşamasında kaldığı ülkeler, şu an için hedeflere en uzak ülkeler olarak tanımlanıyor. Çoğunluğunu Afrika ve Asya’da yer alan ülkelerin oluşturduğu listede toplamda 59 ülke yer alıyor.
G20 Ülkelerinin Karbon Sıfır Hedefleri
Zerotracker.net sitesinde yer alan bilgilere göre şu an dünya üzerindeki 151 ülkede en azından tartışma aşamasında olsa dahi karbon sıfır hedefleri görüşülmüş durumda. Ancak tüm dünyanın küresel ısıtmaya karşı aldığı önlemleri incelerken ilk bakmamız gereken ülkeler, tabii ki en büyük kirleticiler olmalı. Bu noktada G20 ülkelerinin karbon sıfır hedeflerini incelemenin bizim için oldukça tutarlı bir anlayış sağlayacağını söyleyebiliriz.
Avrupa Birliği
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Yasalaştırıldı
G20 katılımcıları arasında en güçlülerden biri olan Avrupa Birliği, tüm ülkeleriyle birlikte 2050 yılına kadar karbon sıfır olma sözü verdi. 446 milyon kişinin yaşadığı ve GDP’nin 21.6 trilyon doları aştığı birliğin 2030 yılına kadar da emisyonları azaltma sözü bulunuyor. Ayrıca 27 ülkeyi bağlayıcı nitelikte karbon sıfır hedeflerinin yasalaştırıldığını da belirtmemiz gerekir.
Amerika Birleşik Devletleri
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Yasalaştırıldı
Devasa sanayisi ve ekonomisiyle dünyanın en büyük kirleticilerinden biri olan ABD, geçtiğimiz yıllarda Biden hükümetinin aldığı kararlar neticesinde 2050 yılına kadar karbon sıfır olma sözü verdi. ABD Senatosu’ndan da geçirilen bu karara göre emisyon azaltım hedef yılı olarak ise 2030 belirlendi. Öte yandan uzmanlara göre ABD’nin karbon sıfır hedefleri için henüz detaylı bir planı bulunmuyor.
Japonya
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Yasalaştırıldı
5.1 trilyon GDP’si ile dünyanın en büyük ekonomilerinden biri olan Japonya, 2050 yılı için karbon nötr olma hedefi belirten ülkeler arasında. Son yıllarda özellikle kömür ve doğal gaz tüketiminden uzaklaşmak için enerji yatırımları yapan ülkenin 2030 yılı için emisyon indirgeme hedefi de bulunuyor.
Fransa
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Yasalaştırıldı
En güçlü Avrupa Birliği ülkelerinden biri olan Fransa, 2019 yılında geçirilen bir yasa ile birlikte 2050 yılında karbon sıfır olma sözü verdi. Öte yandan geçtiğimiz aylarda düzenlenen politika ile birlikte karbon sıfır hedefine ulaşmak için kurallar ve yöntemler sıkılaştırıldı. Üstelik Fransa’nın bu yolda oldukça detaylı bir planlaması da bulunuyor.
İtalya
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Devlet Politikası
Avrupa Birliği ülkeleri arasında henüz kendi yasalarına karbon sıfır hedefini eklemeyenlerden biri de İtalya. Ancak ülkenin 2050 yılı olarak belirlediği karbon sıfır hedefi için her yıl düzenli raporlamalardan destek alan ve hazırlanmaya devam eden detaylı bir planı bulunuyor. İtalya’nın önümüzdeki yıllarda karbon sıfır hedeflerini yasalaştırması bekleniyor.
Almanya
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Yasalaştırıldı
Otomobil ve makine sanayisinin kalbi konumundaki Almanya, her geçen yıl büyüyen enerji ihtiyacı ve ekonomisine karşın yapılacak çalışmalarla birlikte 2050 yılında karbon sıfır olma sözü verdi. Yasalaştırılan bu taahhüt kapsamında henüz bir plan oluşturulmadı.
Birleşik Krallık
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Yasalaştırıldı
İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılması sonrasında politikalarında önemli değişikliklere giden Birleşik Krallık, diğer ülkelerle birlikte 2019 yılında karbon sıfır vaatlerini yasalaştıranlar arasına girdi. Dört farklı ülkenin yer aldığı krallığın detaylı bir planlaması ve uzun süredir devam eden yıllık raporlama sistemi bulunuyor.
Çin
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Devlet Politikası
An itibarıyla dünyanın en büyük kirleticisi konumundaki Çin, 2020 yılında açıklana hedefler doğrultusunda karbon sıfır olma sözü verdi. Ülke, özellikle enerji alanında yaptığı yatırımlarla dev ekonomisi ve sanayisini karbondan arındırmayı amaçlıyor. Ancak bu çalışmaların henüz devlet politikası seviyesinde kaldığını belirtmekte fayda var.
Kanada
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Yasalaştırıldı
Karbon sıfır hedefleri için en hızlı aksiyon alan ülkelerden biri olan Kanada, 2050 yılını işaret ediyor. 2021 yılında meclisten geçirilen karar neticesinde 2030 yılına kadar karbon emisyonları azaltılırken 2050 yılında ise net sıfır hedefine ulaşılacak.
Brezilya
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2025
Durum: Devlet Politikası
Güney Amerika’nın en büyük ekonomisi Brezilya, karbon sıfır hedeflerini devlet politikası çerçevesinde 2050 yılı olarak belirledi. Sol görüşleriyle tanınan Başkan Lula da Silva, Amazon Ormanları konusunda büyük adımlar atmaya çalışsa da ülkenin en büyük sorunlarından biri hala ormansızlaşma.
Hindistan
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2070
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Devlet Politikası
Sıklıkla hava kirliliği ve yüksek emisyonlarla gündeme gelen Hindistan, karbon sıfır hedeflerini en uzağa koyan ülkelerden biri. Yakın zamanda açıklanan hedeflere göre büyümesini sürdürmek isteyen Hindistan, 2070 yılında karbon sıfır olacağını taahhüt etti. Ancak ülkenin 2030 yılına kadar emisyon azaltma hedefi de bulunuyor.
Arjantin
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Devlet Politikası
G20 arasında yer alan Güney Amerika’nın bir diğer büyük ülkesi Arjantin, 2050 yılında karbon sıfır olma sözü verdi. Plan, 2021 yılında Birleşmiş Milletler Çevre Programı kapsamında kabul edildi. Ancak henüz yasalaştırılmadı.
Avustralya
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Yasalaştırıldı
Kıta ülkesi Avustralya, karbon hedeflerini yasalaştıran ülkeler arasında yer alıyor. 25 milyon kişinin yaşadığı devasa topraklara sahip olan ülke, 2030 yılı için emisyon azaltımı hedefi koyduğu gibi tamamlanmış bir plana da sahip.
Türkiye
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2053
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Devlet Politikası
Ülkemiz, 2021 yılında alınan kararlar neticesinde 2053 yılında karbon sıfır olacağını taahhüt etti. Bu bağlamda Avrupa Birliği hedefleri ve planları ile ortak çalışmalara girildi. Ayrıca bir bakanlığın ismi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı olarak değiştirildi. Türkiye’nin hala hazırlanmakta olan bir planlaması bulunuyor.
Meksika
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Öneri/Tartışma
Meksika karbon sıfır hedefleri konusunda G20 ülkeleri arasında en az adım atan ülkelerden biri. Buna göre ülkenin hedefler için yasal bağlayıcılığı bulunan hiçbir çalışması yok. Hedef yıl olarak 2050 işaret edilse de uzmanlar, yapılan çalışmaları oldukça yetersiz buluyor.
Rusya
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2060
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Devlet Politikası
4.1 trilyon dolarlık GDP’si ile en büyük ülkeler arasında yer alan Rusya, 2022 yılında yaptığı açıklamayla 2060 yılını karbon sıfır hedefi olarak belirledi. Devlet politikası olarak hala hazırlanmakta olan bir planları bulunuyor.
Suudi Arabistan
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2060
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Devlet Politikası
Petrol devi Suudi Arabistan, karbon sıfır hedefi veren ülkeler arasında yer alıyor. 2060 yılında net sıfır olacağını açıklayan ülke, henüz bu konuda bir plan yayımlamadı.
Güney Afrika
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Beyan/Taahhüt
Güney Afrika, resmi kanallarca karbon sıfır hedeflerini tüm dünyaya duyuran ancak henüz bu konuda bağlayıcı adımlar atmayan ülkelerden biri. Buna göre ülkenin 2050 yılı için karbon sıfır hedefi bulunurken 2030 yılı için ise emisyon azaltımı planlanıyor.
Güney Kore
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Yasalaştırıldı
Teknoloji devi Güney Kore, 2050 yılı için yasalaştırılan karbon sıfır hedefine sahip. Ülkede yer alan birçok teknoloji şirketi bu bağlamda atık ve karbon emisyonu azaltımı için önemli kararlar alsa da ülkenin planlaması henüz tamamlanmadı.
Endonezya
Karbon Sıfır Hedef Yılı: 2050
Emisyon Azaltım Hedefi: 2030
Durum: Öneri/Tartışma
G20 ülkeleri arasında Meksika ile birlikte karbon sıfır hedefleri konusunda adım atmayan bir diğer ülke ise Endonezya. Geleceğin büyük devletlerinden biri olması beklenen Endonezya, bağlayıcı çalışmaların yapılmadığı karbon sıfır hedef yılını 2060 olarak belirledi.
Karbon Sıfır Hedefine Ulaşan Ülkeler
Birçok ülke karbon sıfır hedeflerini açıklamış olsa da bu hedeflere daha şimdiden ulaşan ülkeler de bulunuyor. Buna göre Butan ve Surinam, coğrafi, demografik ve sanayi yapılanmalarının da yardımı sayesinde karbon sıfır hedefine ulaşan ilk ülkeler arasında.
Butan
İlk karbon sıfır olan ülkelerden biri olan Butan, 750 bin kişilik nüfusuyla yok sayılabilecek oranda karbon emisyonu üretiyor. Bu konuda halkın tarıma dayalı ve doğaya saygılı kültürlerinin de etkisi bir hayli büyük. Ülkenin önemli bir bölümünün ormanlarla kaplı olmasına karşın aynı zamanda enerji ihtiyacının büyük bir çoğunluğu hidroelektrik santrallerinden karşılanıyor.
Surinam
Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan bir rapora göre Surinam’ın %93’ü ormanlarla kaplı. Üstelik oldukça küçük bir ülke olması sayesinde karbon emisyonları da düşük. İklim değişikliğinin artmasında en az etkiye sahip olmasına rağmen en büyük zarar gören ülkeler arasında olan Surinam, karbon emisyonlarını azaltmak için büyük yatırımlar yapıyor. 969 milyon dolarlık yatırım sayesinde emisyonlarını aşağıda tutmayı başaran Surinam’ın aynı zamanda 2030 yılına kadar enerji kaynaklarının %30’unu yenilenebilir enerji ile değiştirme planı da bulunuyor.
Kapak Fotoğrafı: Unsplash | Anne Nygård
