Günümüzde gündelik hayattan iş dünyasına kadar neredeyse her alanda daha fazla duymaya başladığımız sürdürülebilirlik kavramı, aslında uzun yıllardır belirli standartlar çerçevesinde korunuyor. Özellikle “insan ve doğanın uyum içerisinde varlığını devam ettirebilmesi” ilkesine dayanan tanımı çerçevesinde, bilimsel yöntemler kullanarak bir şeyin ne kadar sürdürülebilir olduğunu tespit etmek mümkün. Tam olarak bu noktada sürdürülebilirlik raporu devreye giriyor. Peki, sürdürülebilirlik raporu nasıl hazırlanır? Sizin için detaylı bir rehber oluşturduk…
Sürdürülebilirlik Raporu Nedir?
Sürdürülebilirlik raporu kısaca bir oluşumun kurumsa faaliyetlerinin ekonomik, sosyal ve çevre etkileri bakımından incelenmesini içeren bilimsel bir analizdir. 2000’li yılların başlarından itibaren dünyada sürdürülebilirlik kavramı revaça geçtikten sonra birçok büyük firma, tüketicilerine ve yatırımcılarına şeffaflık sunmak amacıyla detaylı sürdürülebilirlik raporları sunmaya başlamıştır.
Sürdürülebilir raporunun ilk ortaya çıkışı, 1980’li yılların sonuna dayanır. Bu dönemde kamuoyu baskısı altında olan ilaç ve kimya endüstrisi, faaliyetlerini daha şeffaf göstermek ve saygınlıklarını yeniden kazanmak için senelik olarak sürdürülebilirlik raporu yayımlamaya başladı. Raporların sektörde ve halk nazarında karşılık bulmasının ardından birçok firma, benzer yöntemlerle kendi raporlarını hazırladı. Sonuç olarak günümüzde sürdürülebilirlik raporları, çeşitli versiyonları olmakla beraber bağımsız kuruluşlar tarafından, belirlenen standartlar çerçevesinde hazırlanmaktadır.
Kurumsal sürdürülebilirlik raporu çerçevesi, genellikle firma faaliyetlerinin çevreye verdiği potansiyel zarar ve faydaların analizi etrafında şekillenirken aynı zamanda sosyo-ekonomik parametrelerin analizini de içerebilir. Firmalar sürdürülebilirlik raporlarını risk analizi çerçevesinde alınması gereken önlemler ve yatırımların teşviki için bir analiz aracı olarak kullanmaktadır.
Sürdürülebilirlik raporu hazırlanması, günümüzde birkaç standartlaşan kriter ve rehber çerçevesinde gerçekleşir. Bunlar;
- Küresel Raporlama Girişimi (GRI),
- Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC),
- Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) Standardı olarak sıralanabilir.
GRI Raporlama Standartları
Hem ülkemizde hem de dünyada en çok tercih edilen güncel yöntem, Küresel Raporlama Girişimi’dir. İlk olarak Exxon Valdez firmasının petrol sızıntısı sırasında meydana gelen çevre kirliliğini ölçmek amacıyla ABD’de kurulan kurum, kısa sürede Avrupa ve Asya pazarına da açılarak dünya çapında tanınır bir ölçme, değerlendirme ve analiz şirketi haline gelmiştir.
2000, 2002, 2006 ve 2013 yıllarında kurumsal sürdürülebilirlik raporu örneği hazırlamak için bir mihenk taşı konumundaki G1, G2, G3 ve G4 kılavuzlarını yayımlayan kurum, küresel çapta tanınırlığın artması sonucu standardizasyonu artırmak amacıyla 2016 yılında GRI Standartları adı verilen bir kılavuz yayımladı ve günümüzde de bu kılavuz kullanılmakta.
GRI Standartları’nın diğer çalışmalara kıyasla öne çıkan temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Çok Paydaşlı Katılımı Teşvik
- Kapsamlı Raporlama Rehberliği
- Şeffaflık
- Toplumsal ve Ekolojik Olaylara Duyarlılık
- Hedef Odaklı Sonuçlar
GRI Standartları, raporlamayı yaptıran şirket ve yapan kurumun tercihleri ve rapor derinliği kapsamında değişiklik gösterir. Buna göre GRI Standartları üç ana bölüme sahiptir:
- Evrensel Standartlar:
Tüm GRI temelli raporlamalar için temel görevi görür. Yönetişim başta olmak üzere stratejileri ve yönetim yaklaşımlarını bünyesinde barındırır. Piramit yapıya sahip standartlar dizisinin en alt tabakasında yer alır.
- Sektör Standartları:
Raporun konu edineceği sektör özelinde ayrışan kuralları ifade eder. Örneğin tarım ve imalat sektörleri hakkında hazırlanan raporlar için ayrı standartlar oluşturulmuştur.
- Konu Standatları:
Sektör ve evrensel standartların dışında insan hakları, yolsuzluk ve iklim değişikliği gibi konularda raporu hazırlatan kurumlar için ekstra rehberlik sağlar. Raporun çeşitli bölümlerinde Konu Standartları’na başvurmak gerekebilir.
GRI Standartları hakkında daha fazla bilgi almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC)
Günümüzde sürdürülebilirlik raporu hazırlanması sürecinde kurumlar tarafından dikkate alınan bir diğer standartlar dizisi de UNGC’ye dayanır. Bir Birleşmiş Milletler inisiyatifi olarak kurulan Global Impact, hazırlanan UNGC çerçevesinde şirketler için gezegene ve topluma dair sorumlulukların çerçevesini çizen, alınması gereken aksiyon ve politikalara dair yönlendirme yapan bir kılavuz niteliği almıştır. UNGC, insan hakları ve çevrenin korunması etrafında şekillenen toplamda 10 ilkeye sahiptir:
- İş dünyası, ilan edilmiş insan haklarını desteklemeli ve haklara saygı duymalı.
- İş dünyası, insan hakları ihlallerinin suç ortağı olmamalı.
- İş dünyası, çalışanların sendikalaşma ve toplu müzakere özgürlüğünü desteklemeli.
- Zorla ve zorunlu işçi çalıştırma uygulamasına son verilmeli.
- Her türlü çocuk işçi çalıştırılmasına son verilmeli.
- İşe alım ve işe yerleştirmede ayrımcılığa son verilmeli
- İş dünyası, çevre sorunlarına karşı ihtiyati yaklaşımları desteklemeli.
- Çevresel sorumluluğu artıracak her türlü faaliyete ve oluşuma destek vermeli.
- Çevre dostu teknolojilerin gelişmesini ve yaygınlaşmasını desteklemeli.
- İş dünyası, rüşvet ve haraç dahil her türlü yolsuzlukla savaşmalı.
Sürdürülebilirlik Raporu Neden Önemli?
Sürdürülebilirlik raporu hazırlamak, temelde kurumlara şeffaflık ve kredibilite kattığı gibi aynı zamanda kurumsal faaliyetlerin etkileri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmayı ve negatif etkilere karşı aksiyon alınmasını sağlar. Her yıl detaylı bir şekilde sürdürülebilirlik raporu hazırlayan kurumlar, yatırımcı veya üyelerine ekonomik, sosyal, çevresel ve toplumsal yönden detaylı bir analiz sunma şansına erişir.
Günümüzde gelecek nesilleri tehdit eden küresel ısıtma ve iklim değişikliğinin etkileri, ulusal ve uluslararası boyuttaki irili ufaklı binlerce şirketin çevreye zarar veren yanlış faaliyetleri sonucu giderek artmaktadır. Buna karşın alınması gereken önlemler hakkında fikir birliği sağlanamazken bilim insanlarının elinde yetersiz veri bulunması da bir başka büyük sorundur. Sürdürülebilirlik raporu hazırlamak, bilim insanları için değerli verileri sağlayacağı gibi şirketin çevreye karşı duyarlılığını da en şeffaf bir şekilde ortaya koymasına yardımcı olur. Her sene faaliyetlerinin hesabını vermek zorunda kalan şirketler, çeşitli inovatif yollar ile çevresel etkilerini azaltmaya ve kurumsa duyarlılığı artırmaya çalışır. Sonuç olarak üreticiden tüketiciye doğru piramit şeklinde dağılan bir bilinçlenme sağlanabilir. Sürdürülebilirlik raporu faydaları şu şekilde sıralanabilir:
- Şeffaflık: Organizasyonların sürdürülebilirlik performansını kamuya açık bir şekilde sunarak şeffaflık ve hesap verebilirlik sağlar.
- İyi İş İtibarı: İşletmenin toplum, müşteriler ve yatırımcılar tarafından daha olumlu bir şekilde algılanmasına yardımcı olur.
- Yatırım ve Finansman: Yatırımcıların ve finans kuruluşlarının organizasyonların sürdürülebilirlik performansını değerlendirmesine yardımcı olur ve sürdürülebilir projelere finansman sağlama olasılığını artırır.
- Risk Yönetimi: Organizasyonların çevresel, sosyal ve yönetişim risklerini daha iyi anlamalarına ve bu risklere karşı daha etkili bir şekilde tedbir almalarına yardımcı olur.
- İyileştirilmiş Veri Toplama ve Analiz: Organizasyonların çevresel ve sosyal verileri daha düzenli bir şekilde toplamalarını ve bu verileri analiz etmelerini teşvik eder.
- İnovasyon Teşviki: Organizasyonları daha sürdürülebilir ürünler ve iş süreçleri geliştirmeye teşvik eder ve inovasyonu öne çıkarır.
- Rekabet Avantajı: Organizasyonların sürdürülebilirlik lideri olarak pazarın önünden gitmelerine yardımcı olabilir ve rekabet avantajı sağlayabilir.
- Çalışan Bağlılığı: Çalışanların organizasyonlarına daha fazla bağlılık duymalarını teşvik edebilir.
- Yasal ve Düzenleyici Uyumluluk: Bazı ülkelerde ve sektörlerde sürdürülebilirlik raporları yasal gereklilik haline gelmiştir. Bu nedenle, organizasyonların yasal ve düzenleyici uyumluluğunu sağlamalarına yardımcı olabilir.
- Uzun Vadeli Başarı: Sürdürülebilirlik, uzun vadeli iş başarısı için önemli bir faktördür. Sürdürülebilirlik raporları, organizasyonların uzun vadeli sürdürülebilirliğini planlamalarına ve yönetmelerine yardımcı olur.
Adım Adım Sürdürülebilir Raporu Hazırlama Rehberi
Uluslararası alanda sürdürülebilirlik raporu yayınlayan şirketler, günümüzde çeşitli analiz kurumlarıyla çalışmaktadır. Yıllar içerisinde geliştirilen teknikler ve standartlar sayesinde adım adım sürdürülebilirlik raporu hazırlamak, artık daha kolay hale gelmiş durumdadır. Sürdürülebilirlik raporu, şirketin çalışma alanları ve detay seviyesine bağlı olarak değişmekle birlikte birkaç ana başlık üzerinde durarak şirketin çevresel, ekonomik, sosyal ve toplumsal faaliyetlerini net bir şekilde ortaya koyan şu özelliklere sahip olmalıdır:
- Faaliyet analizi
- Ekonomik sürdürülebilirlik
- Kurumsal hedefler
- Uluslararası standartlara uygunluk
- Şeffaflık
- Taahhüt ve güncel çalışmalar hakkında bilgi
Bu kriterler çerçevesinde sürdürülebilirlik raporu aşamaları şu şekilde sıralanabilir:
Hedeflerin Belirlenmesi
Sürdürülebilirlik raporu hazırlama süreçleri içerisinde en başta hedeflerin belirlenmesi gelir. Daha önce de belirttiğimiz üzere şirketlerin sürdürülebilirlik raporları birbirinden farklılık gösterebilir. Bu bağlamda şirketin çalıştığı alanın analiz edilmesi ve buna bağlı olarak sürdürülebilirlik raporu çerçevesinin sınırlarının belirlenmesi oldukça önemlidir. Raporun belirli sınırlar arasında kalması, şirketin tutarlılığını artıracağı gibi taahhütlerin oluşturulmasını ve gerçekleştirilmesini kolaylaştırır.
- Sürdürülebilirlik raporunun amacını ve kapsamını belirleyin.
- Hangi sürdürülebilirlik konularını raporlayacağınıza karar verin (örneğin, çevresel, sosyal ve yönetişim konuları).
Veri Toplama ve Analiz
Sürdürülebilirlik raporu oluşturmanın en önemli adımı veri toplama ve analiz kısmıdır. Bu noktada bağımsız kuruluşlardan şirketinizin faaliyetleri hakkında şeffaf bir rapor hazırlamasını istemeniz gerekir. Unutmayın, doğru veri olmadan hiçbir rapor bilimsel hale gelemez. Ayrıca güvenilirliğin artırılabilmesi için verilerin birkaç kaynak tarafından doğrulanması elzemdir.
- Organizasyon içinde gerekli verileri toplamak ve analiz etmek için bir veri toplama süreci oluşturun.
- Çevresel performansı ölçmek için enerji tüketimi, atık üretimi, su kullanımı gibi verileri toplayın.
- Sosyal performansı değerlendirmek için çalışan memnuniyeti, iş güvenliği, çeşitlilik ve dahil edicilik gibi verileri analiz edin.
- Yönetişim performansını incelemek için şirket politikaları, yönetişim yapıları ve etik standartlarını değerlendirin.
Uluslararası Standartlara Uyum
Bir raporun kredibilitesini artıran bir diğer önemli kriter ise uluslararası standartlara uyumdur. Günümüzde çerçevenin belirlenmesi adına GRI Standartları, sektörde oldukça yaygındır. Aynı zamanda ekonomik etkiler bağlamında Sürdürülebilirlik Muhasebesi Standartları Kurulu tarafından yayımlanan yönergeler ve toplumsal etkiler için Birleşmiş Milletler yayımları standartları rapora dahil edilmelidir.
- Sürdürülebilirlik raporunuzu uluslararası kabul görmüş standartlara (örneğin, GRI – Küresel Raporlama İnisiyatifi, SASB – Sürdürülebilirlik Muhasebesi Standartları Kurulu) uygun hale getirin.
Performans Ölçümü
Verilerin toplanmasının ardından okuma kolaylığı için analiz edilmesi ve şirketin çeşitli alanlardaki performansının ölçülmesi gerekmektedir. Bu aşama, temelde bir veri yorumlama aşamasıdır. Ayrıca taahhüt ve hedef belirleme aşamasının temelleri olma niteliği taşır.
- Sürdürülebilirlik hedeflerinizi ve performansınızı ölçün ve bu verileri rakamsal olarak ifade edin.
- İlerlemenizi izlemek ve trendleri analiz etmek için önceki yıllara ait verileri de dahil edin.
Hedefler ve Taahhütler
Raporun kilit noktası konumundaki hedefler ve taahhütler, yapılan çalışmanın yalnızca kağıt üstünde kalmayacağını kurumun paydaşları ve topluma yönelik garanti etme aşamasıdır. Bu noktada kurumların elde edilen veriler çerçevesinde gerçekçi hedefler belirlemesi ve gelişim aşamalarını gelecek yıllara yayarak tasarlaması gerekir.
- Organizasyonunuzun gelecekteki sürdürülebilirlik taahhütlerini ve hedeflerini belirleyin.
- Bu hedeflerin nasıl ölçüleceğini ve izleneceğini açıkça tanımlayın.
Raporun Hazırlanması
Sürdürülebilirlik raporları şirketlerin sektördeki yerlerini sağlamlaştırır ve paydaşlar için bir çerçeve görevi görür. Bu yönüyle raporun detaylı, doyurucu ve okunması kolay şekilde hazırlanması gerekir.
- Sürdürülebilirlik raporunu yazın ve görsel unsurlar, grafikler ve tablolarla destekleyin.
- Raporunuzu ilgi çekici ve erişilebilir hale getirin, özellikle paydaşlarınızı düşünerek.
Raporun Revizyon ve Onayı
Uzun uğraşlar sonucunda hazırlanan rapor, bilimsel niteliğe kavuşması adına çeşitli denetim mekanizmaları tarafından doğrulanmalıdır. Bunun için iç ve dış denetim mekanizmaları oluşturarak raporun güvenilirliğini inceleyin ve hatalı kısımlarda revizyon yapmaktan çekinmeyin
- Raporu organizasyon içinde ilgili paydaşlar ve uzmanlar tarafından gözden geçirin ve onaylatın.
- Raporunuzu bağımsız bir denetim sürecine tabi tutmak isteyebilirsiniz.
Raporun Yayınlanması
Hazırlanan rapor, halka açık kaynaklarda paylaşılmalı ve başta sektörün önde gelenleri ve medya olmak üzere herkes tarafından incelenmeye davet edilmelidir. Bu sayede toplu bilinçlenmeye katkı sağladığınız gibi şirketinizin tanınırlığının artmasına da yardımcı olabilirsiniz.
- Hazırlanan raporu kamuoyuna açıklayın ve şirket web sitenizde paylaşın.
- Basın açıklaması veya sosyal medya ile raporunuzun duyurumunu yapın.
İzleme ve İyileştirme
Sürdürülebilirlik raporu hazırlamak, bir çeyrek veya bir yıl ile sınırlı değildir. Bir kere hazırlanmaya başladıktan sonra şirketlerin önümüzdeki yıllarda da devam etmesi beklenir. Bu nedenle raporun çıktıları hakkında bilgi edinmek, yayım süreci sonrasında geri dönüşleri toplamak ve gelecek yılın rapor çalışmalarına başlamak gerekir.
- Sürdürülebilirlik performansınızı sürekli olarak izleyin ve iyileştirme fırsatlarını belirleyin.
- Paydaşların geri bildirimlerini dikkate alarak raporu gelecek yıllarda geliştirmek için adımlar atın.
Kapak Fotoğrafı: Unsplash | Appolinary Kalashnikova
