Doğu Asya’nın en meşhur gıdalarından şitaki mantarı, ilginç bir isme sahip değil mi? Mantar, orijinal ismini (Shiitake mantarı) anavatanı Japonya’da yetişen Shii ağacından ve Japoncada mantar anlamına gelen “take” kelimesinden alıyor. Fakat bu mantarı dünya çapında popüler bir hale getiren şey yalnızca ilginç ismi olmasa gerek…
Şitaki Mantarı Nedir?
Fotoğraf: Pixabay
Şitaki mantarı, koyu kahverengi renge ve 5-10 santimetre boya sahip bir ağaç mantarıdır. Dünyadaki şitakilerin %83’ü Japonya’da büyürken, Amerika ve Çin’de de şitakiye rastlamak mümkün. Özellikle dağlık arazilerde ve devrilen ağaçların kütüklerinde yetişen mantarın 1200 yıllık bir kültürü var. Bu kadar köklü bir tüketim alışkanlığına sahip olmasının nedeni ise mantarın özellikleri ve faydaları ile alakalı.
Şitaki Mantarının Özellikleri Nelerdir?
Fotoğraf: Yuval Zukerman
Şitaki mantarı, dünyada besin olarak en sık tüketilen ikinci mantar türü olarak ön plana çıkıyor. Güçlü ve topraksı bir aromaya sahip olan bu mantarlar, içlerindeki amino asit glutamat sayesinde ağızda beşinci tat olarak adlandırılan umami tadını yaratıyor. Pişirildiklerinde kırmızımsı ve etsi bir dokuya sahip olan bu mantar, ilkbaharda ya da sonbaharın henüz başlarında toplanabilir bir hale geliyor. Yine de mantar, uygun koşulların ayarlanmasıyla yetiştiriciler tarafından dört mevsim boyunca yetiştiriliyor. Bunun nedeni ise şitaki mantarının faydaları ile doğrudan bağlantılı.
Şitaki Mantarının Faydaları Nelerdir?
Fotoğraf: Bluebird Provisions
Şitaki mantarının faydaları ve özellikleri saymakla bitmiyor.
Şitaki mantarının yararları şu şekilde sıralanıyor:
- Düşük kalorili.
- Lif açısından zengin.
- B vitamini deposu.
- İçerdiği lentinanla kansere karşı korunma sağlıyor.
- Bağışıklık sistemini kuvvetlendiriyor.
- Doğal bakır ve selenyum içeriyor.
- İçerdiği D vitamini sayesinde kemikleri güçlendiriyor.
- Antibakteriyel ve antiviral korunma sağlıyor.
- Kolesterol seviyesini azaltıyor.
- Antiinflamatuar etki gösteriyor.
Bu sebeplerden dolayı da neredeyse her beslenme uzmanı tarafından tavsiye ediliyor.
Şitaki mantarının besin değerleri ise şu şekilde: (15 gram için)
- 44 kalori,
- 11 gram karbonhidrat
- 2 gram lif
- 1 gram protein
Şitaki mantarı;
- Günlük Riboflavin ihtiyacınızın %11’ini
- Günlük Niacin ihtiyacınızın %11’ini,
- Günlük bakır ihtiyacınızın %39’unu,
- Günlük B5 vitamini ihtiyacınızın %35’ini,
- Günlük selenyum ihtiyacınızın %10’unu ve
- Günlük D vitamini ihtiyacınızın %8’ini karşılıyor.
Şitaki Mantarı Nasıl Kullanılır?
Fotoğraf: Pixabay
Shiitake mantarı, özellikleri sayesinde iki tür şekilde kullanılabiliyor. Bunlardan ilki, mantarın besin olarak kullanımı iken ikincisi ise mantarın tıbbi kullanımına işaret ediyor.
Besin olarak şitaki mantarı nasıl kullanılır sorusunun da iki yanıtı var. Bu mantar, aşçılar tarafından kuru veya taze bir biçimde değerlendiriliyor. Yine de dünya çapında mantarın kuru kullanımı daha popüler bir konumda. Ancak yukarıda değindiğimiz umami tadı, mantar tazeyken daha yoğun bir etkiye sahip.
Mantarın tıbbi kullanımına ise geleneksel Çin tıbbında sık rastlanıyor. Bunun yanı sıra mantar elbette Japonya’da ve biraz da Doğu Rusya tıbbında kullanılıyor. Bir şifa besini olarak köylerde sık kullanılan mantarın bu şekilde kullanımı, bilimsel olarak da destekleniyor.
Şitaki Mantarı Nasıl Pişirilir?
Fotoğraf: Pixabay
Şitaki mantarını pişirmek istediğinizde, mantarın başını sapından ayırmanızı öneririz. Bunun nedeni, sapın başa göre daha geç pişmesidir. Bu yüzden mantarın her tarafından faydalanmak adına mantarın sapını önceden pişirmelisiniz. Mantarın başını tam olarak da bırakabilirsiniz fakat dilimlemenizde de bir sakınca yok. Yalnız, mantarı kuru kullanacaksanız daha uzun süre pişirmeniz gerekir. Mantar, çeşitli tariflerde kullanmadan önce genellikle iki şekilde pişiriliyor:
- Şitaki mantarını küçük bir sarımsakla birlikte iki yemek kaşığı tereyağı ya da zeytinyağında 5-6 dakika kadar soteleyebilirsiniz. Mantarlar yumuşayıp altın kahverengi benzeri bir renk aldığında isterseniz soya sosu veya limon suyu ile soteyi renklendirebilirsiniz. Mantarlar tavadaki suyu emdiğinde sote şitaki mantarı hazır!
- Şitaki mantarını ince ince kesip önceden ısıttığınız wok tavada zencefil ile kızartarak da pişirebilirsiniz.
Şitaki Mantarı Hakkında Merak Edilenler
Şitaki mantarı nedir ve nasıl kullanılır sorularını geride bıraktıktan sonra, gelelim mantar hakkında sık sorulan sorulara.
Soru 1: Şitaki Mantarı Nerede Yetişir?
Shiitake mantarı; Japonya, Amerika, Kanada, Singapur, Güney Kore, Çin ve Brezilya’da yetiştirilir.
Soru 2: Şitaki Mantarı Ne İçin Kullanılır?
Ürün; birçok yemekte, diyet tariflerinde ve bazı ülkelerin geleneksel tıp uygulamalarında kullanılır.
Soru 3: Şitaki Mantarının Zararları Var Mı?
Her şeyin fazlası zararlı! Normalde tam bir mucize besin olan şitaki, fazla tüketildiğinde sindirim sorunlarına yol açar. Bunların başında mide bulantısı, baş dönmesi, kusma ve ishal gelir.
Kapak fotoğrafı: Kier in Sight
