Güncelleme Tarihi: 16 Ağustos 2022
İnşa edildiği dönemden izler taşıyan, tarihi belge ve sanat niteliği olan yapılar; zamanla yıpranma, bozulma ve yıkılma tehlikesiyle karşılaşır. Yapıların varlığını sürdürmesi ve özelliklerini yitirmeden sağlamlaştırılması için restorasyon çok önemlidir. Kimi restorasyon projeleri beklentileri ve gereklilikleri karşılamayacak şekilde sonuçlansa da pek çok iyi restorasyon örneği de görebiliriz. ‘’Restorasyon Nedir?, Nasıl Yapılır?’’ sorularını yanıtladıktan sonra dünyadan en iyi restorasyon örnekleri başlığı altına girebilecek başarılı projelere yakından bakalım…
Restorasyon Nedir? Nasıl Yapılır?
Aslını bozmadan, en az müdahale ile; tarihi, sanat değeri olan yapıları onarmak ve sağlamlaştırmak restorasyonun temel tanımıdır. Yapının özgünlüğünü korumak, yorum katmamak ve malzemeleri bütünlüğe aykırı olmayacak şekilde seçmek önemlidir.
Restorasyon yapmak için öncelikle gerekli izinler alınmalıdır. Türkiye’de restorasyon yapmak için ilk başvuru yapılacak yer belediyedir. Eğer yapı tarihi eser olarak tescilli ise belediye, Anıtlar Kurulu’na yönlendirir. Anıtlar Kurulu’ndan izin çıkması durumunda restorasyon projesi hazırlanır ve ruhsat için belediyeye müracaat edilir.
Restorasyonun uygulaması kadar proje hazırlık süreci de titizlikle yürütülür. Proje, rölöve kapsamında hazırlanır. Rölöve, yapının her ayrıntısının; dekorasyonunun, taşıyıcı sisteminin, iç ve dış görünüşünün çizime dökülmesidir. Başarılı restorasyon örnekleri için kritik aşamalardan biri rölövedir. Doğru hazırlanmış rölöve sayesinde restorasyonda bütünlüğü koruyacak malzemeler seçilir, güçlendirilmesi gereken sistemler tespit edilir ve yapının özgünlüğünü koruyarak sağlamlaştırmanın projesi çizilir.
Dünyadan Başarılı Restorasyon Örnekleri
Günümüze kadar varlığını sürdürmeyi başaran ve bir noktadan sonra güçlendirilmeye, onarılmaya ihtiyaç duyan sanat niteliğindeki yapıların bazıları, göz alıcı şekilde restore edildi. Dünyadan en iyi restorasyonlar listesi ile bu örneklere yakından bakacağız.
Notre Dame | Fransa
Fotoğraf: Sebastian
Orta Çağ Paris’inde inşa edilen Notre Dame, Gotik mimarinin eşsiz örnekleri arasında! 1345’te yapımı tamamlanan Katedral, iki önemli restorasyondan geçti. 13. yüzyılda yangın ile ilk kez karşılaşan Notre Dame, 1230 ile 1240 yılları arasında restore edildi. Fransız Devrimi sırasında da çok hasar alan Katedral, Victor Hugo’nun kalemine konu olup dikkatleri tekrar üzerinde toplayınca 19. yüzyılda 23 yıl süren bir restorasyon süreci daha yaşadı. Bu çalışma Notre Dame’ı en iyi restorasyon örnekleri arasına aldı.
Notre Dame ne yazık ki yangınla ilişkisini 13. yüzyılda noktalayamadı ve 2019 yılında sebebi bilinmeyen bir yangına daha maruz kaldı. Katedralin üçüncü büyük restorasyon çalışması belli bir aşamaya gelse de henüz tamamlanmadı. 2024’te çalışmaların tamamlanması hedefleniyor fakat sürenin uzaması olası.
Mumbai Kraliyet Opera Binası | Hindistan
Fotoğraf: @mumbaiopera
Hindistan’da varlığını sürdüren tek opera binası olma özelliğini taşıyan yapı, başarılı restorasyon örnekleri arasında gösteriliyor. 1912 yılında yapımı tamamlanan Mumbai Kraliyet Opera Binası, bakımsız kalmış ve kullanıma elverişsiz haldeydi. 2016 yılında ise Opera Binası için restorasyon süreci tamamlandı ve ziyaretçilere kapılar açıldı. Özgünlüğünü, ruhunu ve dokusunu koruyan Mumbai Kraliyet Opera Binası, dünyada başarılı restorasyonlar arasında değerlendiriliyor.
Hümayun Türbesi | Hindistan
Fotoğraf: Aqip Ahmed
Tac Mahal’in ilham kaynağı olan Hümayun Türbesi, 16. yüzyılda Babür İmparatorluğu’nun hükümdarı Hümayun’un eşi tarafından yaptırıldı. 1993’te Unesco Dünya Mirası Listesi’ne alınan yapı, 1997 yılında Hindistan’ın 50. yılı vesilesiyle restorasyona girdi. 2013’te restorasyon süreci tamamlanan Hümayun Türbesi, en iyi restorasyonlar listelerinin olmazsa olmazlarından.
Mont Saint-Michel
Fotoğraf: Dan Asaki
10. yüzyılda yapımına başlanan Mont Saint-Michel, Fransa’nın Normandiya kıyısında 240 dönümlük bir alana konumlanmıştır. Gelgitler nedeniyle adaya dönüşen yapı, tarih serüveninde hapishaneye dönüştürülmeye de çalışıldı. Notre Dame için olduğu gibi bu yapının da değerinin anlaşılmasında Victor Hugo önemli rol oynadı. İbadethane olarak tasarlanan Mont Saint-Michel’i ‘’Denizler piramidi’’ olarak tanımlayan Hugo, karşı protesto başlatıp yapının hapishane olmasının önüne geçti. Restorasyon çalışmaları ile sağlamlığını koruyan yapıya gidiş yolu, gelgitler sırasında da kullanılabilecek yüksekliğe çekildi.
Yerebatan Sarnıcı
Fotoğraf: yerebatan.com
En iyi restorasyon listemizde son örneğimiz ise Türkiye’den! 1.500 yıl sonra ilk kez kapsamlı bir restorasyon çalışmasına giren Yerebatan Sarnıcı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen çalışmanın sonuçlanmasıyla Türkiye’de restorasyon örnekleri arasında en göz alıcılardan biri olmayı başardı. M.S. 6. yüzyılda Bizans İmparatoru Jüstinyen tarafından yaptırılan su sarnıcının yürüme platformu tehlikeli bir halde, tavanı yağışlı günlerde su akıtır vaziyette ve kolonları güçlendirmeye muhtaç durumdaydı. Daha önce betonarme olarak güçlendirilen yapı, son restorasyonda betonlardan arındırıldı ve modern, özgün yapısına uygun malzemelerle restore edildi.
Kapak Fotoğrafı: Chris Reyem
